reisindrukken van de stad Jaén
Jaén is gelijktijdig de hoofdstad van de Spaanse provincie Jaén en ligt in de regio Andalusië
Reisimpressies van de stad Jaén, de stad heeft twee bijnamen: Capital del Santo Reino (Hoofdstad van het Heilige Koninkrijk), en Capital mundial del aceite de oliva (Wereldhoofdstad van de olijfolie). Het Spaanse bijvoeglijke naamwoord jiennense betekent: afkomstig uit, of gerelateerd aan de stad Jaén. De stad is verdeeld in 14 pedanías (wijken), waarvan alleen Jaén-Ciudad, de eigenlijke stad, meer dan 1.000 inwoners telt.
Beeld/Wikipedia
De stad ligt volgens gegevens van AEMET, het officiële meteorologische instituut van Spanje, op een hoogte van 570 meter boven zeeniveau. Binnen het stadsgebied liggen echter ook punten, die slechts 271, dan wel 1.834 meter boven de zeespiegel liggen. Jaén ligt aan de noordflank van een tot circa 2.000 meter hoog gebergte, de Cordillera Subbética, met dicht bij de stad de berg Jabalcuz. Dit gebergte gaat meer zuidelijk en verder van de stad verwijderd over in de Sierra Sur de Jaén (hoogste top (1.872 m): Pico Pandera).
De stad ligt ten westen van de 74 km lange, door olijfgaarden omzoomde, Guadalbullón, een van zuid naar noord stromende zijrivier van de Guadalquivir (monding te Mengíbar, ongeveer 20 km ten noorden van Jaén).
De twee dichtstbij gelegen grote steden zijn westwaarts Córdoba en zuidwaarts Granada, beide ongeveer 100 km van Jaén verwijderd.
Ten oosten van de stad loopt door het dal van de Guadalbullón de autosnelweg A-44. De brede hoofdweg N-323a leidt van deze autosnelweg naar de stad. Een andere belangrijke weg, waar Jaén aan gelegen is, is de A-316 (geen autosnelweg) van Úbeda naar Lucena.
De stad heeft een station, waar in de toekomst ook de Spaanse hogesnelheidstrein moet gaan stoppen. Een nieuw traject voor deze lijn, tussen Mora, Linares en Jaén, is reeds sedert 2007 in de planning. Anno 2021 is alleen een klein gedeelte (15 km) direct ten noorden van Jaén in gebruik.
In 2011 werd een, door velen vanwege de hoge aanlegkosten en het (vermeend) beperkte nut als overbodig beschouwde, tramlijn in Jaén geopend. Na een proef van enkele weken werd de tramlijn weer gesloten. Doordat Jaén werd bestuurd door politici, die tegenstanders van de tramlijn waren geweest, bleef deze tot 2021 buiten gebruik. In het begin van dat jaar is een akkoord tussen diverse partijen gesloten, dat leidt tot de heropening en volledige ingebruikname van de tramlijn omstreeks oktober 2022. Op het 4,7 km lange traject gaan trams van Alstom Citadis rijden.
Het busstation van Jaén is begin- en eindpunt van talrijke buslijnen, zowel langeafstandsbussen naar talrijke grote steden elders in Spanje als streekbussen. Het stadslijnennet is in exploitatie bij een private onderneming. De stadsbussen zijn aan hun gele kleur te herkennen.
De stad dankt haar naam aan de Arabieren. De naam van Jaén komt van Arabisch: Yayyan[1] (جيان ) . Onder deze naam was de stad in de 10e eeuw provinciehoofdstad in het Kalifaat van Cordoba.
In de Moorse tijd , van 1145 tot 1168, was Jaén, na enige tijd tot de Taifa Granada te hebben behoord, hoofdstad van een klein islamitisch rijk, de Taifa Jaén. Dit was aanvankelijk min of meer onderhorig aan de Almoraviden, vanaf circa 1147 aan de Almohaden.
In 1660 werd met de bouw van de kathedraal begonnen. Pas in 1724 was deze zover voltooid, dat het kerkgebouw geconsacreerd kon worden.
De Spaanse Burgeroorlog
In de Spaanse Burgeroorlog was Jaén aanvankelijk in meerderheid trouw aan de linkse Republikeinen. Op 11 en 12 augustus 1936 werd een groep van enige honderden rechtse gevangenen, beschuldigd van een militaire revolte tegen de Republiek, vanuit Jaén in twee treinen weggevoerd, met bestemming Madrid; deze treinen werden onderweg door linkse anarchisten overvallen en veel van de gevangenen werden (tegen de wil van de regering in) vermoord. Dit incident draagt de naam Trenes de la Muerte, Treinen des Doods. Op 1 april 1937 vielen in de stad 159 doden en 280 gewonden door een bombardement van het Legion Condor van het Derde Rijk, bondgenoot van het regime van Francisco Franco. Het was een represaille voor een eerder, republikeins bombardement op de stad Córdoba. In maart 1939 viel de stad in handen van Franco's troepen. Direct daarop werden tientallen politiek linkse burgers gearresteerd. Verscheidenen van hen werden ter dood gebracht.
Een belangrijk milieuprobleem van de olijfoliefabricage is de na het persen en destilleren als afvalstof vrijkomende, vloeibare, bittere droesem. In de streek rond Jaén is dit probleem groot, en hier vigeren drie verschillende benamingen voor deze droesem: amurca, hetgeen "bitter" betekent, jamila en alpecín.
Het is van groot belang, dat deze droesem niet in oppervlaktewateren wordt geloosd, daar deze zeer schadelijk is voor al het leven in de rivieren en beken. In 2019 is vastgesteld dat in de Guadalbullón, 30 km bovenstrooms van Jaén, door de lozing van deze afvalstof bijna de gehele visstand in de rivier is doodgegaan, met uitzondering van de barbeel. De amurca kan gedeeltelijk worden gerecycled door het spul als bemesting tussen de olijfbomen te gieten. Reeds ten tijde van Plinius de Oudere, die hiervan melding maakte, pasten de Romeinen deze recycling toe. Modernere toepassingen van hergebruik van amurca, waarmee in Andalusië wordt geëxperimenteerd, zijn: gebruik als bio-brandstof en recycling voor de productie van bioplastics.
Bezienswaardigheden
- Ten zuidwesten van het stadscentrum ligt, op een 800 m hoge en dus 230 m boven de stad uit rijzende, heuveltop de kasteelruïne Castillo de Santa Catalina. De grotendeels na 1950 met pijnbomen beboste helling tussen dit kasteel en de stad zelf wordt het Parque periurbano de Santa Catalina genoemd en is een stadsrandpark. Een gedeelte van het van oorsprong door de Arabieren in de 8e eeuw gebouwde, na de christelijke verovering in 1246 gerenoveerde, Castillo is gerestaureerd en als hotel (parador) in gebruik.
- Museo de Jaén, dichtbij het station, een museum met in zijn collectie veel historische voorwerpen en waardevolle oudheidkundige vondsten , o.a. een Romeins mozaïek; er is ook een omvangrijke schilderijencollectie.
- In 2017 heeft het Museo de Jaén zijn collectie archeologische voorwerpen van de cultuur der Iberiërs, waaronder door dezen in de 5e eeuw v.Chr. gemaakte beeldjes ondergebracht in een nieuw museum, zeven huizen verder in dezelfde straat. Dit Museo de Arte Ibérico heeft ook andere verzamelingen op dit gebied in zijn collectie opgenomen. Het ook wel Museo Ibéro genaamde instituut is gratis toegankelijk (maandags gesloten). Het is de bedoeling, dat dit museum in de toekomst één der belangrijkste op dit gebied ter wereld moet worden. Voorlopig richt het zich helaas alleen nog op Spaanstalige bezoekers.
- Catedral de la Asunción de Jaén, een 16e eeuwse kathedraal in renaissancestijl in de kathedraal hangt o.a. een Santo Rostro, een 14e-eeuwse, uit Siena afkomstige kopie van de (vermeende) Zweetdoek van de H. Veronica.
- Tot de talrijke andere bezienswaardige kerken in de oude stad behoren de Basilica de San Ildefonso (gotisch, 14e-15e eeuw; met de kapel van de beschermheilige van de stad, Nuestra Señora de la Capilla), de Iglesia de San Juan.
- Arabische baden (zie ook: hammam): het gebouw van de hamam uit de 10e eeuw is goeddeels bewaard gebleven. In de 13e eeuw werd het gebouw als leerlooierij gebruikt. In de 16e eeuw werd het complex aan het oog onttrokken, doordat graaf Fernando de Torres y Portugal bovenop het voormalige badhuis zijn Palacio de Villardompardo liet bouwen. In 1913 werd de hamam herontdekt. Het gebouwencomplex is te bezichtigen. In het paleis van Villardompardo zijn twee musea ondergebracht: één voor traditionele klederdrachten en andere folklore, en één voor naïeve kunst.
- Op verscheidene plaatsen in Jaén, o.a. in de voormalige joodse wijk (judería), kan men door schilderachtige straatjes met een Moors/oud-Andalusisch karakter wandelen.
Natuurschoon
- Ten zuidwesten van Jaén ligt de 1.614 meter hoge berg Jabalcuz[2]. Op de hellingen van deze berg kan men fraaie en hier en daar spectaculaire bergwandelingen maken. Totdat de instelling in 1972 failliet ging, was hier op 7 km ten zuidwesten van de stad ook een veel bezocht kuurcentrum met hotel en fraai tuinencomplex aanwezig. Van het oude badhuis (termos) staat het gebouw er anno 2009 verwaarloosd bij, en het terrein is met bouwhekken afgezet[3]. Wel staat het gehele complex sedert 2009 onder monumentenzorg. Achter het vervallen badhuis is een minerale bron, waar zwavelhoudend water met een temperatuur van 30 graden Celsius uit opborrelt.
Evenementen
Jaén is in de Spaanse muziekcultuur een belangrijke stad. Zeer prestigieus is het in 2021 voor de 62e maal gehouden pianoconcours om de jaarlijks in april uitgereikte Premio Jaén. Dit evenement geldt als het belangrijkste pianoconcours van klassieke muziek in zijn soort in Spanje. Traditionele Andalusische flamencomuziek, maar ook jazz-, pop- en rockconcerten zijn in Jaén regelmatig te beluisteren.
- Een grootse fiesta is de jaarlijks rond 18 oktober plaatsvindende Feria de San Lucas. Dit negendaagse evenement gaat gepaard met processies, vieringen van Heilige Missen in de kerken, maar ook met feestelijke maaltijden, paardensport-, dans- en muziekevenementen, stierengevechten enz.
- Evenals in o.a. Sevilla wordt ook te Jaén in de Goede Week, de Semana Santa, de laatste week voor het christelijke paasfeest, een groot aantal, ten dele feestelijke, plechtigheden gehouden, te vergelijken met die bij de Feria de San Lucas.
- Een derde feria is de heiligendag van St. Catharina op 25 november. Op deze dag gedenkt men de verovering in 1246 door koning Ferdinand III van Castilië van de stad op de moslims.
- Een vierde belangrijke fiesta is die ter ere van St. Antonius Abt , jaarlijks in de nacht van 16 op 17 januari. Daarbij wordt gebarbecued, worden vreugdevuren ontstoken en worden speciale liederen, melenchones , gezongen.
- De Coso de la Alameda is de in 1962 gebouwde plaza de toros, de stierenvechtersarena van de stad. De arena heeft plaats voor 10.500 toeschouwers.